BOEKWINKELTJE TURELUUR: HET HOETSELMANNETJE VAN STUTTGART

HET HOETSELMANNETJE

VAN STUTTGART

door N. van Hichtum

vrij naar het Duitsch van Eduard Möricke

Illustraties van Tjerk Bottema

Nienke van Hichtum (Fries: Nynke fan Hichtum), pseudoniem van Sjoukje Maria Diderika Troelstra-Bokma de Boer (Nes, 13 februari 1860 – Hilversum, 9 januari 1939) was een Nederlandse en Friese vertaalster en kinderboekenschrijfster. Haar bekendste boek is Afke's tiental.

https://nl.wikipedia.org/wiki/Nienke_van_Hichtum

Uit de digitale bibliotheek voor nederlandse letteren:

Tekenend voor toen. Norm en vorm van de illustratie in Nederlandse kinderboeken 1890-1940(1984)–Jopje Bakker

De ‘Amsterdamse School’-stijl: Het Hoetselmannetje van Stuttgart

Direct geënt in de vormtraditie van de Amsterdamse School was het illustratieve werk van Tjerk Bottema voor Het Hoetselmannetje van Stuttgart (afb. 21). Bottema had als vertegenwoordiger van de Nederlandse Amsterdamse School-ontwerpkunst een affiche ingezonden voor het Nederlandse paviljoen op de genoemde Parijse overzichtstentoonstelling in 1925 (afb. 22). Vergeleken met dit affiche zijn zijn illustraties veel minder dogmatisch en veel experimenteler. Door het gebruik van de harde kleuren (hard groen, rood, geel, paars, zwart) en de siermotieven als kartels, golfranden, spiraalvormen en de voor deze versierkunst zo kenmerkende ‘horror vacui’, is zijn verwantschap met de decoratieve traditie van zijn tijd duidelijk te zien. Dit expressionisme is voor het Nederlandse kinderboek in de periode tussen de twee wereldoorlogen bijzonder te noemen. Vooral de vrije behandeling van het drukprocedé, waarbij het uitgespaarde wit als ruimtelijk element bewust gebruikt wordt, wordt pas in de vijftiger jaren in de boek-illustratie verder ontwikkeld door de expressionistisch georiënteerde kunstenaars als Willem Rozendaal, Henk Krijger en anderen.

Een verhaal over een mannetje met buitengewone gaven

Tjerk Bottema (broer van Tjeerd Bottema)

Was bevriend met schilders uit de Bergense school, zoals Leo van Gestel en gebruikte ook hun paars-bruin-donkergele kleuren. Hij woonde in Parijs en werd daar wel vergeleken met Van Gogh en Kees van Dongen. Hij was cartoonist, maakte affiches en illustreerde een klein aantal boeken.

Vooral Het Hoetselmannetje heeft opvallende illustraties, met een paar bijzondere kleurplaten en een groot aantal zwart-wittekeningen door de tekst heen. Felle contrasterende kleuren geel, groen, paars, rood geven de reportage-achtige illustraties karakter met verbaasde, schreeuwende, vilein lachende of geschrokken mensen op straat, bij een slotgracht, in kelders en andere onbestemde plaatsen. Mensen in wonderlijke uitdossingen, duivels soms, middeleeuws, hoofs.

Geen van Sjoukjes (Sjoukje Troelstra-Bokma de Boer = Ninke van Hichtum) illustratoren tekende zo expressief en zo grillig als Tjerk Bottema.

Zelf noemde hij zijn werk bij het Hoetselmannetje 'romaans en gotisch in de gegevens waar de werkelijkheid verbeeld is en modern fantastisch met romeinschen inslag waar er fabel is, zoals de nimfenwereld. Ze zijn sterk gekleurd.'