ZEHN THEMEN
Orginallithographien
Otto Griebel/ Erwin Schulhoff
inclusiv CD
Uit de Groene Amsterdammer
Zehn Themen van Erwin Schulhoff en Otto Griebel (AZ Produkties, in boek- en platenzaak 349,95). Ensemble & Soloworks Vol. 2 van Erwin Schulhoff door de Ebony Band (Channel Classics CCS 9997).
Zo exclusief als de oorspronkelijke uitgave is de recente heruitgave van Zehn Themen bij lange na niet. De map met partituurtjes en bijbehorende illustraties die in 1920 het licht zag - een produkt van componist Erwin Schulhoff en beeldend kunstenaar Otto Griebel - verscheen in een oplage van vijftien stuks. Deze vijftien exemplaren waren niet alleen genummerd en gesigneerd, de litho’s waren zelfs door Griebel met de hand ingekleurd. Op basis van de twee exemplaren die bewaard zijn gebleven, besloot Werner Herbers, onvermoeibaar pleitbezorger van entartete Musik die in de vergetelheid is geraakt, het initiatief tot een nieuwe druk te nemen.
Zo exclusief als de oorspronkelijke uitgave is de recente heruitgave van Zehn Themen bij lange na niet. De map met partituurtjes en bijbehorende illustraties die in 1920 het licht zag - een produkt van componist Erwin Schulhoff en beeldend kunstenaar Otto Griebel - verscheen in een oplage van vijftien stuks. Deze vijftien exemplaren waren niet alleen genummerd en gesigneerd, de litho’s waren zelfs door Griebel met de hand ingekleurd. Op basis van de twee exemplaren die bewaard zijn gebleven, besloot Werner Herbers, onvermoeibaar pleitbezorger van entartete Musik die in de vergetelheid is geraakt, het initiatief tot een nieuwe druk te nemen.
Met de 2500 stuks die deze oplage telt, dreigt Zehn Themen ook nu een collector’s item te worden. Te meer daar deze prachtige uitgave een tiental juweeltjes bevat. Elk partituurtje gaat vergezeld van de visuele impressie die Griebel bij de muziek maakte. Aan de hand van de mini-cd waarop de tien thema’s door pianist Gerard Bouwhuis vertolkt staan, kun je zien hoe verbluffend trefzeker en eenvoudig Griebel het karakter van de composities wist te schetsen.
De tien litho’s vormen duidelijk een reeks: ze zijn alle tien in een op het kubisme geïnspireerde stijl getekend en dezelfde tinten blauw, grijs en wit keren terug. Met groot gemak vindt Griebel visuele analogieën voor muzikale karakteristieken. Dromerige stukjes gaan gepaard met open vormen en veel wit. De hecht doortimmerde loopjes in Thema VI (Brutal) vindt een equivalent in nauwkeurig geconstrueerde, in elkaar grijpende figuren met felrode vlakken. De even virtuoze als woeste muziek in Thema IX (Mit Aufschwung) wordt verbeeld door een agressieve vork met felrode en oranje tanden. De vloeiende, warme kleuren in Thema V (Fliessend) corresponderen met het fluweelrood, blauw en groen dat Griebel aan elkaar smelt. Zowel in muzikaal als visueel opzicht zijn het ontroerend mooie miniatuurtjes.
Erwin Schulhoff (1894) en Otto Griebel (1895) behoorden tot dezelfde generatie kunstenaars, wier werk in de jaren dertig door de nazi’s verboden zou worden. Zoals zovelen werden Schulhoff en Griebel door dezelfde gebeurtenissen en invloeden gevormd: de verschrikkingen van de loopgraven in de Eerste Wereldoorlog, het verstikkende burgerlijke milieu in Duitsland, de kritische houding van Dada, Bauhaus en de Novembergruppe en de opkomst van de communistische partij eind jaren twintig. Schulhoff en Griebel leerden elkaar kennen via Schulhoffs zuster Viola die thuis literaire avonden en discussies over kunst organiseerde. De machtsovername door Hitler in 1933 maakte voorgoed een einde aan deze bruisende cultuur. Schulhoff vond in 1942 de dood in een concentratiekamp, Griebels werk werd verboden en hij leidde een teruggetrokken bestaan in nazi-Duitsland en later in de DDR.
Hoe open en veelzijdig de artistieke mentaliteit in de jaren twintig was, blijkt nog eens uit de cd met werken van Erwin Schulhoff die de Ebony Band tegelijkertijd uitbrengt. De stukken variëren van brallerige Dada-composities, zoals de parodie op het Duitse volkslied Symphonia Germanica (1919), tot op het variété gebaseerde amusementsmuziek. Loes Luca vertolkt een zorgvuldig en zeer realistisch uitgecomponeerd orgasme (Sonata Erotica) en de contrafagot treedt op in de rol van basnachtegaal. De Hot Sonata uit 1930 weerspiegelt de aantrekkingskracht die de jazz op deze generatie had en de eerdergenoemde Zehn Themen ademen de expressionistische geest van Schönberg en Webern. En dan hebben we het nog niet over Susi, een lied dat wordt gespeeld op de violofoon - een viool zonder klankkast maar met een metalen beker. Kortom, een kleurrijke cd die een goed tijdsbeeld geeft.
Hoe open en veelzijdig de artistieke mentaliteit in de jaren twintig was, blijkt nog eens uit de cd met werken van Erwin Schulhoff die de Ebony Band tegelijkertijd uitbrengt. De stukken variëren van brallerige Dada-composities, zoals de parodie op het Duitse volkslied Symphonia Germanica (1919), tot op het variété gebaseerde amusementsmuziek. Loes Luca vertolkt een zorgvuldig en zeer realistisch uitgecomponeerd orgasme (Sonata Erotica) en de contrafagot treedt op in de rol van basnachtegaal. De Hot Sonata uit 1930 weerspiegelt de aantrekkingskracht die de jazz op deze generatie had en de eerdergenoemde Zehn Themen ademen de expressionistische geest van Schönberg en Webern. En dan hebben we het nog niet over Susi, een lied dat wordt gespeeld op de violofoon - een viool zonder klankkast maar met een metalen beker. Kortom, een kleurrijke cd die een goed tijdsbeeld geeft.
(Te koop bij Tureluur voor € 15,00)
Geen opmerkingen:
Een reactie posten